Historia powszechnie dostępnych bibliotek we wsiach położonych na obszarze dzisiejszej gminy Bobrowniki (a historycznie, biorąc pod uwagę sołectwa Dobieszowice, Wymysłów i Sączów, także na obszarze ówczesnej
gminy Ożarowice) rozpoczęła się w XX wieku.
Wzmianka, niestety nie udokumentowana, o istnieniu w Bobrownikach, jeszcze przed I wojną światową, gminnego punktu bibliotecznego, ponoć pierwszego w powiecie będzińskim, pochodzi z opracowania Haliny
Gajdzik. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, to jest po roku 1918, „inicjatywy biblioteczne” upowszechniały się we wsiach naszej gminy. Trzeba nadmienić, że ich organizatorami najczęściej były organizacje społeczne, rzadziej – szkoły. W dostępnych opracowaniach historycznych można odnaleźć wzmianki o kilku z nich. Z publikacji Janusza Hetmańczyka o Dobieszowicach wiadomo o istniejącej w Wymysłowie, w latach 1927 -1929, biblioteczce Ogniska Oświaty Pozaszkolnej, prowadzonej przez Stanisława Kańtocha, biblioteczce koła Towarzystwa Przeciwalkoholicznego „Przyszłość” w Dobieszowicach, działającego od grudnia 1917 r. oraz działającej w Dobieszowicach, w latach 1924 – 1939, bibliotece Koła Oświatowego przy Spółdzielczym Stowarzyszeniu Spożywców „Pomoc”, którą opiekował się Stanisław Wyderka.
Natomiast w monografii Rogoźnika wspomniano, że w latach 1929 – 1930 istniała biblioteka w Rogoźniku, w tamtejszej publicznej szkole elementarnej. Trzeba jednak mieć świadomość, że wspomnianym „inicjatywom bibliotecznym” daleko było do prawdziwej,
instytucjonalnej biblioteki, przede wszystkim jeśli idzie o ilość woluminów (zapewne ich księgozbiory nie były obszerne). Po wybuchu II wojny światowej w 1939 r. okupant hitlerowski całkowicie zakazał działalności polskich bibliotek, prowadząc przy tym świadomą, planową politykę niszczenia polskich zbiorów bibliotecznych. Wznowienie działalności bibliotekarskiej na obszarze dzisiejszej gminy Bobrowniki nastąpiło dopiero po zakończeniu II wojny światowej.
Tekst przygotował: Janusz Hetmańczyk
Biblioteka Publiczna w Bobrownikach została utworzona decyzją Gminnej Rady Narodowej. GRN po zapoznaniu się z okólnikiem Rady Państwa L.dz. 29796/XI/2707/48 z dnia 21 lipca 1948 roku w sprawie zakładania bibliotek gminnych oraz po rozpatrzeniu wniosku Gminnej Komisji Oświaty i Prezydium Gminnej Rady Narodowej „…biorąc pod uwagę, że lokal znajduje się w budynku gminnym nadającym się na bibliotekę …, że lokal jest umeblowany, odpowiednia szafa znajduje się w Zarządzie Gminy, która zostanie przydzielona na bibliotekę oraz, że w budżecie na 1948 r. przewidziana jest kwota 10 000zł. na wyszkolenie bibliotekarza oraz dodatkowe wynagrodzenie, postanowiono zorganizować bibliotekę w 1948r. i wystąpić do Powiatowej Rady Narodowej o wyjednanie 500 książek w Ministerstwie Oświaty…”
Cytat pochodzi z protokołu 34 posiedzenia Gminnej Rady Narodowej w Bobrownikach, które odbyło się 04 września 1948 r. Przygotowania do otwarcia biblioteki trwały kilka miesięcy. Trudno ustalić dokładną datę otwarcia. Dokumenty z tamtego okresu kilkakrotnie zmieniały miejsce przechowywania. Zachowała się karta ewidencji biblioteki za lata 1949 – 1961, na której jako datę założenia biblioteki podaje się rok 1949. Dokument nie określa jednak czy jest to sprawozdanie za cały rok czy tylko za jego część.
Podaje jednak że :
- w Bobrownikach było 1489 mieszkańców,
- biblioteka posiadała 1268 woluminów,
- 187 czytelników (w tym 57 w punktach bibliotecznych),
- wypożyczono 873 woluminy w bibliotece i 210 w punktach bibliotecznych
Od samego początku biblioteka rozszerzała swoją działalność na inne sołectwa, zakładając tam punkty biblioteczne.
Pierwsze punkty:
- Dobieszowice – prowadził Józef Rygielski
- Kamyce – prowadził Jerzy Malina
- Rogoźnik – prowadziła Antonina Wyderka
- Żychcice – prowadził Antoni Żrałek
- Strzyżowice – prowadził Gawron(brak imienia)
- Góra Siewierska – prowadziła Eugenia Dłubak
- Namiarki – prowadziła Weronika Witkowska
- Pustkowie – prowadził Jan Koszczyk
- Sączów – prowadził Zygmunt Tajchman
Do obsługi tych punktów (dowóz i odbiór książek) biblioteka posiadała służbowy rower.
Po 1957 roku część punktów uległa likwidacji.
Kierownicy biblioteki:
- Dębski Józef – nauczyciel – ryczałt 5 godzin, zatrudniony …1949 – 30.06.1950
- Nowak Zdzisława – b.w., etat, zatrudniona 01.07.1950 – 31.10.1962
- Polak Lidia – studium bibliotekarskie, etat, zatrudniona 02.11.0962 – 31.03.1997
Pracownicy biblioteki :
- Karch Aldona – 01.01.1978 – 01.09.1989 – wypożyczalnia
- Szafrańska Danuta – 01.12.1989 – 31.05.1998 – wypożyczalnia
- Bacia Urszula – 01.04.1994 – 31.05.1998 – dział gromadzenia i opracowania
– 01.06.1998 – nadal – wypożyczalnia
– 01.01.2011 – dodatkowo koordynator ds. bibliotek GOK Bobrowniki
Gminna Biblioteka Publiczna wraz z filiami, w latach 1990-1994 zajmowała pierwsze miejsce w indeksie aktywności w grupie bibliotek gminnych w województwie katowickim. W roku 1995 zajęła drugie miejsce.
Punkty biblioteczne przez cały okres swej działalności były ważnym ogniwem w pracy biblioteki, tym bardziej, że były one bardzo często jedyną placówką kultury w sołectwie.
W 1988 r. biblioteka Gminna osiągnęła pełną sieć biblioteczną w gminie( tzn. w 5 sołectwach były biblioteki i w 3 – punkty biblioteczne). Zaowocowało to wzrostem liczby czytelników i liczby wypożyczeń. Warto również wspomnieć o bardzo dużym wykorzystaniu przez czytelników księgozbioru podręcznego znajdującego się w każdej bibliotece.
W latach 1990 – 1995 następuje jednak powolny spadek korzystania z księgozbioru w punktach bibliotecznych, które były słabo zaopatrywane w nowości beletrystyczne, nie mówiąc już o naukowych. Spowodowane to było tym, ze centrala prowadząca 3 punkty biblioteczne zakupywała tylko po 1 egzemplarzu każdego tytułu ze względów finansowych i w pierwszej kolejności nowości wykorzystywane były na potrzeby centrali. Czytelnik chce jednak książkę od ręki., rzadko godzi się czekać. trudno mu się dziwić, szczególnie jeśli chodzi o literaturę popularno – naukową.
Punkty biblioteczne prowadzone praktycznie społecznie (nie licząc małych nagród kwartalnych) umarły śmiercią naturalną. Ostatni punkt biblioteczny został zlikwidowany w 1995 r.
Biblioteka oprócz swoich statutowych zadań związanych z gromadzeniem i udostępnianiem księgozbioru, prowadziła również wiele innych form pracy z czytelnikiem.
W początkach działalności biblioteki – w latach powojennych, kiedy panował powszechny głód książki, biblioteka musiała swą pracę skoncentrować na kompletowaniu księgozbioru. Równocześnie organizowała kółka czytelnicze, kursy gotowania, pieczenia, robótek ręcznych. Fachowych instruktorów finansowała Biblioteka Powiatowa.
Z biegiem lat formy pracy się zmieniły. Odbywały się spotkania autorskie, konkursy czytelnicze, konkursy plastyczne, wystawy robótek ręcznych KGW, prac artystów ludowych (m.in. lalki pani Weroniki Baci). w roku 1967 biblioteka wzięła udział w Ogólnopolskim Konkursie „Opowiadanie bajki” – dochodząc poprzez eliminacje powiatowe i wojewódzkie do finału w Warszawie.
Również zainteresowania czytelnicze ulegały zmianie. Systematycznie wzrastało (i nadal wzrasta) zainteresowanie literaturą popularno – naukową, często bardzo specjalistyczną. Biblioteka korzystała wtedy z możliwości wypożyczeń międzybibliotecznych (wypożyczano książki m.in. z Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Biblioteki Narodowej).
Biblioteka Bobrowniki przez kilka lat (1985 – 1988) prowadziła wypożyczalnię kaset video oraz punkt sprzedaży książek. Przeprowadzano wyjazdowe kiermasze – do szkół, Domów Kultury, punktów bibliotecznych. Kiermasze były stałym punktem programu podczas wszelkiego typu uroczystości gminnych (np. w amfiteatrze w parku w Rogoźniku).
W latach 1983-1984 przy bibliotece działał dziecięcy teatrzyk „Biedronki”. Wziął on udział w Rejonowym Przeglądzie Teatrów Lalkowych w Ogrodzieńcu, zdobywając dyplom za upowszechnianie literatury dziecięcej poprzez teatry lalek i zakwalifikował się do Przeglądu Wojewódzkiego. Wystawiana była sztuka „Czerwony Kapturek”.
Wejście w życie w 1990 r. Ustawy o Samorządach Terytorialnych i przejecie przez nie wielu dodatkowych zadań i obciążeń miało również wpływ na bibliotekę.
Z dniem 31.12.1996r. na mocy uchwały Rady gminy, gminna Biblioteka Publiczna w Bobrownikach uległa likwidacji a majątek trwały i księgozbiór został włączony w struktury Gminnego Ośrodka Kultury w Bobrownikach. Organizowanie czytelnictwa i udostępnianie księgozbioru stało się statutowym zadaniem Gminnego Ośrodka Kultury w Bobrownikach.
W marcu 2000r., z lekkim opóźnieniem, biblioteka obchodziła swoje 50 urodziny. Wśród zaproszonych gości byli przedstawiciele władz lokalnych – Wójt Gminy Bobrowniki mgr inż. Jerzy Kozieł, przewodnicząca Rady Gminy – Lucyna Mucha, radni – Arkadiusz Kadłubiec, Stanisław Przybylak, Andrzej Szwaja, członek Komisji Kultury Maria Kucińska, przedstawiciele Biblioteki Wojewódzkiej – wicedyrektor Maria Gutowska i Alicja Wątek, przewodnicząca Zarządu Okręgowego Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w Katowicach Krystyna Wołoch, przedstawiciele Starostwa Powiatowego : rzecznik prasowy – Magdalena Gdesz, przewodniczący Komisji Edukacji, Kultury i Sportu – Wiesław Chudzicki, członek zarządu Rady Powiatu – Adam Jadała, Dyrektorzy zaprzyjaźnionych bibliotek z całego powiatu – Janina Mirosławska (Będzin), Róża Szydło (Tapkowice),Henryka Kwoka (Mierzęcice), dyrektorzy szkół podstawowych – Teresa Płoszaj – Binko (Bobrowniki), Jadwiga Paprocka (Dobieszowice), Wanda Czyż (Rogoźnik), Dyrektor Przedszkola Publicznego w Bobrownikach Zofia Cieśla, przewodnicząca KGW Daniela Chmielewska, sołtys sołectwa Bobrowniki Włodzimierz Koźmiński. Czytelników reprezentowały Panie – Marianna Duda, Jadwiga Bednarczyk, Henryka Balcerowska.
Byli również obecni ludzie bez których biblioteka po prostu nie istniałaby: pierwsza kierowniczka Zdziasława Nowak, jej następczyni Lidia Polak, wieloletnie pracownice Aldona Karch i Danuta Szafrańska, poprzedni dyrektor GOK Maria Rabsztyn oraz wszyscy pracownicy i emeryci bibliotek i domów kultury naszej gminy.
Spotkania autorskie
Gościliśmy już w naszych ścianach Wandę Chotomską, Andrzeja Żaka, Roksanę Jędrzejewską-Wróbel, Jolantę Reisch-Klose.
Konkursy czytelnicze i plastyczne
Co roku w listopadzie, z okazji Światowego Dnia Pluszowego Misia odbywa się w bibliotece wystawa zabawek oraz związany z tematem konkurs dla dzieci.
Przez cały rok trwa konkurs na aktywność czytelniczą. Po podsumowaniu roku i podliczeniu ilości przeczytanych książek, wyróżnionym czytelnikom wręczane są dyplomy Superczytacza oraz nagrody książkowe.
Działania dodatkowe
Przy bibliotece działa Klub Seniora. Przy kawie i herbacie raz w miesiącu spotykają się przedstawiciele starszego pokolenia mieszkańców Bobrownik. We własnym gronie spotykają się z okazji Dnia Kobiet, Bożego Narodzenia, spotkania z ciekawymi ludźmi czy po prostu bez okazji.
Od 2009 r. biblioteka uczestniczy w Programie Rozwoju Bibliotek jako biblioteka partnerska dla biblioteki w Porębie, razem z biblioteką w Szczekocinach oraz w Brzeźnicy. Dzięki udziałowi w I rundzie PRB zyskaliśmy sprzęt komputerowy dla wszystkich filii o wartości ponad 17 000 zł.
Uczestniczymy również w programie „Biblioteki z Internetem TP” oraz „Akademia Orange dla Bibliotek”.
Biblioteka gromadzi w swoich murach nie tylko książki. Od 2000 roku zbieramy również Dokumenty Życia Społecznego. Są to wszelkie (przeważnie w formie papierowej) nieusystematyzowane dokumenty związane z życiem społeczności lokalnej : afisze, plakaty, ulotki, zaproszenia, ogłoszenia, zdjęcia, obwieszczenia, biuletyny, foldery, komunikaty, prospekty, kalendarze, programy, lokalne druki reklamowe, ulotki wyborcze, recepty, rachunki, dzienniki zajęć, stare gazety (Te tylko sprzed 1945r.),itp.
Wymienione materiały nie będąc przedmiotem handlu księgarskiego, mogą do nas trafić głównie dzięki Państwa zrozumieniu i dobrej woli. Zapewniamy, że materiały te trafią do zbiorów „Dokumentów Życia Społecznego” i będą wykorzystywane do celów naukowych. Szczególnie dużą wartość dla biblioteki mają dokumenty wydane przed rokiem 1970. Może dzięki temu uda się stworzyć cyfrowe archiwum tradycji lokalnej. Dokumenty zostałyby udostępnione czytelnikom w wersji cyfrowej. W ten sam sposób można odtworzyć dzieje naszych miejscowości i podzielić się naszymi zbiorami z innymi. Niejednokrotnie jest bowiem tak, że posiadamy zdjęcia bez informacji kto na nich jest. Wiedzę tę jednak może posiadać kto inny.
Liczymy na pomoc i poparcie idei zachowania dokumentacji obecnych dziejów naszej gminy i powiatu.